De temperatuur vroeger en nu. Is er echt een verschil?

Veel mensen maken zich zorgen over de klimaatverandering en de oplopende temperatuur op aarde terwijl anderen zich afvragen of er eigenlijk wel verschil is tussen de fluctuaties in temperatuur op aarde met vroeger en nu. In het geologisch verleden zijn er altijd perioden geweest waarin het warm en vochtig was heet en droog was, evenals perioden van afkoeling zoals de ijstijden.

Geologische tijdreis

De geologische tijdreis die ons plekje wat nu Nederland heet door de verschuiving van de continenten over de aardbol heeft gemaakt, laat veel klimaat -en temperatuurveranderingen zien. Zo bestond het ooit uit een tropisch regenwoud met moerassen, was het een grote zandwoestijn of bedekt met ijs. In het verre verleden was de aarde vaak warmer van vandaag de dag. Inmiddels ligt de gemiddelde temperatuur op aarde momenteel rond de 15 graden.

De snelheid van de stijging

In het verre verleden gingen temperatuurstijgingen over het algemeen geleidelijk, maar nu warmt het klimaat wereldwijd veel sneller op. Toch is in de geschiedenis van de aarde al eens een snelle wereldwijde klimaatverandering voorgekomen. Tijdens het Paleocene-Eocene Thermal Maximum (PETM) maakte de aarde een abrupte klimaatverandering mee. Door een snelle toename van de CO2 concentratie, veroorzaakt door een combinatie van vulkanisme en de uitstoot van methaan, steeg de temperatuur op aarde binnen een paar duizend jaar met 5 graden. Een stijging die vergelijkbaar is met voorspellingen over de temperatuur in de huidige tijd. Hoewel er toen veel plant- en diersoorten verdwenen, waren er ook soorten die overleefden door of zich aan te passen of door migratie. De veranderingen toen duurden echter enkele duizenden jaren, maar lijken zich momenteel te voltrekken binnen een veel kortere periode. Het PETM kan ons dus een inkijkje geven in wat de aarde mogelijk te wachten staat wanneer de temperatuurstijging in onverminderd tempo doorgaat.

Industriële revolutie

Tot het begin van de industriële revolutie waren natuurlijke invloeden belangrijker dan de menselijke activiteiten. Vanaf die tijd kan het verloop van de wereldgemiddelde temperatuur alleen worden verklaard door de invloed van de mens. Het kan dus bijna niet anders dan dat het gebruik van fossiele brandstoffen, ontbossing en industriële en agrarische activiteiten een aanzienlijk deel bijdragen aan de temperatuurstijging. Uiteraard zijn de natuurlijke invloeden op het klimaat ook vandaag de dag nog aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan El Niño een verschijnsel dat elke drie tot zeven jaar langs komt en zorgt voor wereldwijde afwijkingen in temperatuur of aan actief vulkanisme wat voor veel kooldioxide in de atmosfeer zorgt en zo bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Maar deze verschijnselen hebben veelal tijdelijk invloed.

Het verloop van de temperatuur op aarde

Het verloop van de gemiddelde temperatuur op aarde van de laatste 150 jaar is bepaald met behulp van metingen, zowel op land als op zee. Hieruit blijkt dat het warmer is geworden en er sinds 1983 regelmatig warmterecords gebroken worden. De zomer van 2021 was -vooralsnog- de warmste in Europa waarbij in Nederland de temperatuur zelfs sneller stijgt dan gemiddeld. Het is in ons land nu gemiddeld 1,7 graden warmer dan in 1900.

Wordt het nog warmer?

Had de aarde er tijdens het PETM nog een paar duizend jaar voor nodig om de temperatuur met 5 graden te laten stijgen, als de huidige trend doorzet, kan het zomaar zijn dat wij de aarde rechts gaan inhalen. Want wanneer de uitstoot van broeikasgassen verder stijgt, zal het volgens Milieu Centraal tussen 2080 en 2100 al 3,3 tot 5,7 graden warmer zijn. Brengen we de uitstoot iets terug maar gaat die pas echt dalen na 2060, dan zal dat tussen 2080 en 2100 op 2,1 tot 3,5 graden liggen. De veilige kant is een stijging met maximaal 1,5 tot 2 graden. Dat lukt echter alleen als we wereldwijd een snelle en forse reductie van de uitstoot realiseren.